Ang kaliwatan sa Bagobo-Tagabawa nagasinate kanunay sa hulga nga mahanaw ug mapuo ang among kaliwatan ug mawala ang bahandianong kultura. Kini tungod kay daghang mga proyekto nga nagasulod sa among yutang kabilin nga nagalapas sa among tinuhuan ug nakapabungkag sa among mga komunidad ug naghigyad sa mga gawi ug pamatasan nga layo sa among naandan ug nagbutang sa peligro sa kinaiyahan. Usa niini mao ang expansion sa PNOC sa iyang drilling sulod sa among yutang kabilin, ang subsob nga expansion sa banana plantation sa Dizon Farm sa Kapatagan ug bag-ohay lamang mao ang construction sa Hydro Power Plant didto sa Tudaya, Sibulan, Sta. Cruz nga gipanag-iyahan sa Aboitiz Family pinaagi sa Hydro Electric Development Corporation(HEDCOR).
Nakasulod ang maong proyekto sa Aboitiz Family pinaagi sa pagpangilad ug sa pakigkunsabo sa mga lokal nga panggamhanan ug sa mga ahensya sa gobyerno sama sa NCIP, DENR, PAMBI ug uban pa. Sama sa ilang naandan nga pamaagi mao ang mga panaad nga makahatag kini ug kalambuan sama sa maayong kalsada, panginabuhian, libreng kuryente, serbisyo sosyal ug uban pa. Ug matud pa, makahatag ug dakung serbisyo alang sa supply sa kuryente ngadto sa Davao City.
Kini nga kahimtang dili halayo sa nasinatian ug nahiagoman sa uban namong kaliwat nga naapektohan sa dihang nisulod ang PNOC geothermal powerplant sa Ilomavis. Kidapawan City.
Apan kun unsa kadaku ang kabalaka sa katawhan sa kadaut sa kinaiyahan ug sa tribu sa dihang nisulod ang PNOC, mas grabe ang angayang natong kabalaka niining maong hydropowerplant sa Aboitiz. Kini tungod sa mosunod:
Una: ang Baruring ug Sibulan river ilang i-divert paingon sa usa ka headpond nga may gilapdon nga halos 20 ektarya nga nahimutang sa may ibabawng bahin sa Tudaya Elementary ug High School nga may gilay-on lang nga 100 metros. Kini nga kahimtang nagbutang sa piligro sa mga kaestudyantehan ug magtutudlo ug labaw sa tanan sa tanan mga lumulopyo sa ubos nga bahin gikan sa Sibulan paingon na nagdto sa Darong og Astorga panahon nga magleak ug mabungkag ang headpond. Masusama kini sa nahitabo sa Ormoc ug sa Tiboli manmade flashflood.
Ikaduha: Mahubas ang pinakaanindot ug pinakataas nga busay sa Mt Apo nga mao ang Tudaya Falls. Kini tungod kay ang Tudaya Falls nahimutang man sa ubos nga bahin nga kung diin ilang i-divert ang tubig. Matud pa sa Hedcor, 6 hours lamang nga mahubas ang busay ug ilang ibalik pagkahuman niini kada 24 oras. Daku kining pagtamas-tamas sa among tinuhuan tungod kay giila namo ang Tudaya Falls nga sagrado ug mao ang giila namo nga simbahan. Dinhi namo ginalunsad ang among mga ritwal panahon sa pagpananom, pag-ani ug panahon sa pagpasalamat. Kini usab nagbutang sa piligro sa mga tawo nga nagpuyo daplin sa Sibulan river sa ubos nga bahin tungod kay panahon nga ilang ibalik ang tubig, daghang mga tawo ang malunod tungod sa kalit nga pagbalik sa tubig paingon na sa baybayong bahin.
Ikatulo: dakung kayutaan ang gihawan ug daghang kakahuyan ug umahan ang naigo ug nasakriposyo tungod sa pag-abri sa mga bag-ong kadalanan alang sa pagsulod sa ilang mga makinarya ug himan. Tulo ka mayor nga mga kadalanan ang ilang gihawan. Usa gikan sa Sibulan Cityside ug ang usa gikan sa Kapatagan. Adunay pay usa gikan sa Kapatagan paingon sa Baruring river.
Ikaupat: Kining maong proyekto nasulod sa Mt. Apo Protected Area ug sa usa ka kritical nga lugar nga kung diin adunay pagtuki-duki ang mga eksperto nga humokon nga klase sa yuta ang makita dinhi. Ug gani, adunay gihimong feasibility study ang technical working group nga gi-commision sa Sta Cruz Municipal Council nga naglatag sa dakung dis-adbantahe kung ipadayon ang maong proyekto kalambigit sa environmental ug ecological impact. Apan wala kini gikonsidera sa Hedcor.
Kining upat mao ang pipila lamang ka mga mayor nga punto nga among gikabalak-an ug gikahingawaan mao nga nag-protesta kami ug among girehistro ang among pagbabag. Gani, ang pinakatigulang sa among tribu nga si Apo Aduk nga nagpangidarun na ug 107 ka tuig ug giila sa among tribu nga mao ang pinakataas nga lider wala mopirma ug hugtanon kining misupak ug mibabag sa maong proyekto.
Apan imbis nga ikonsidera sa Hedcor ug sa panggamhanan ang among mga punto, gipadal-an na hinuon kami sa kapin 100 nga mga sundalo nga naggikan sa 39th ug 72nd IB. Niabot ang mga sundalo kaniadto lamang Peberero 1 ug namuyo kini sa mga balay-balay ug gipanghasi ang mga tawo. Nagtukod kini ug detatsment bisan nga walay pagtugot sa mga tawo. Gina-harass ang among mga lideres ug nanawagan nga mosurender na kuno ang mga tawo. Ginalapas nila ang mga pamalaud sa among tribu ug sa simbahan sa lanahan nga bawal mag-inom sulod sa compound. Samtang naa sa mga balay-balay ug panahon nga naga-roving magabii wala kini naka uniporme.
Dinhi namo nakita kung unsa kadaku ang interes sa Aboitiz sa maong proyekto nga makaya pa niini nga bayaran ang AFP aron lang maseguro nga mapadayon ug walay mobabag sa ilang proyekto.
Busa sa ing-ani nga kahimtang, wala kami mahimo kung kami lamang pipila ka bahin sa kaliwatan ang mobabag ug morehistro sa mga makatarunganong mga punto nga among gihikyad sa ibabaw. Gikinahanglan nga mag-hiusa ang tibuok kaliwatan sa Bagobo-Tagabawa sulod sa atong yutang kabilin ug atong hisgutan ang mga bag-ong kahimtang nga nihapak na usab sa atong kaliwatan. Gilauman namo ang inyong mga baruganan ug suporta.
Ug sa ubang katawhan, labina sa mga grupo ug organisasyon nga adunay pagbati ug pagmahal sa kinaiyahan, kami nananawagan sa pagduyog kanamo sa among pakigbisog batok sa hydropowerplant sa HEDCOR pinaagi sa pagpadala ug mga sulat pamahayag ug ipapolarisa kini sa mass media. Kung unsa man ang inyong kasinatian nga natun-an sa inyong pakigbisog batok sa Geothermal Powerplant sa PNOC, kami andam nga mokat-on niini. Tungod kay dili na namo isakripisyo ang among kaliwatan, kinaiyahan ug kultura sa bisan unsa mang proyekto nga ang katuyuan lamang mao ang pagpuga ug dagkung ginansya sa mga dagkung Kompanya.
Kami nanawagan usab sa mga mosunod:
- nga i-pull-out ang tanang sundalo sulod sa among erya.
- Ihunong una ang padayon nga operasyon sa HEDCOR samtang magpahigayon ug mga public consultations ug hearings ang Sangguniang Panlalawigan sa Davao del Sur.
- Maglunsad ug imbistigasyon kabahin sa giluwatan ni ABC President Morales sa iyang previlleged speech sa Sangguniang Panlalawigan kabahin sa discreet treasure ug mining operation sa Hedcor diha sa iyang pagtunnel sulod sa Tudaya.
- I-review ang tanang MOA tali sa Hedcor ug sa mga lokal nga panggamhanan ug sa ubang ahensya sa gobyerno ug kung mabalanse nga daku gayud ang mahimong kadaut niini ug gikuha kini pinaagi sa pagpangilad ug suburno, ikansela dayon ang permit sa HEDCOR.
- Ug ang kasamtangang nahawan nila para sa headpond, hinananli dayong i-rehabilitate aron hinay-hinay nga mabalik ang kinaiyahan ug ang kasamtangang mga istruktura niini sama sa bankhouse, himuon nga Barangay Hall ug Barangay Site.
- Ang tanang kalsada nga ilang nahawan i-compensate sa DPWH ug ipailalom kini sa ilang Farm to Market Road Program. Ang ubang nagasto sa Hedcor ikonsidera nga penalty tugod sa ilang pagdaut sa kinaiyahan ug sa wala pagrespito sa lumadnong kultura ug tinuhuan.
Mabuhay ang tribung Bagobo-Tagabawa!
Mobarug alang sa pagrotektar sa yutang kabilin ug katungod!
Ihunong ang militaritarisasyon sa Tudaya, Karon Na!
Ihunong ang Hydropowerplant sa Hedcor!
Save Tudaya, Now!
For Reference:
Roger Limokon
Chairperson
SILUBAME
(Sinub-baddan ka mga Lumad Bagobo Mekatanod)
